خلاصه خبر: همایش بین المللی هزاره ابوسعید ابوالخیر با حضور پژوهشگران دو کشور جمهوری اسلامی ایران و ترکمنستان در سالن اجتماعات موزه دولتی ترکمنستان در شهر عشق آباد برگزار شد.

در این همایش دکتر ابراهیم خدایار استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس در مقاله خود با عنوان «وحیِ دل در میراث اندیشگانی عارف میهنه، ابوسعید ابوالخیر»، گفت: خراسان در تاریخ عرفان، ادب، فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی جایگاه شناخته شده و ممتازی دارد. یکی از معماران این فرهنگ جهانی، ابوسعید ابوالخیر است. میراث اندیشگانی این عارف میهنه، قرن‌های متمادی در جان و دل مردم این منطقه حضوری پررنگ داشته و با فراز و نشیب ویژه خود تا به امروز ادامه یافته است.
رایزن فرهنگی سابق ایران در ازبکستان و تاجیکستان و رئیس انجمن نقد ادبی ایران در بخش دیگری از مقاله خود اظهار کرد: آن گونه که در سنت عرفان اسلامی و ایرانی دیده می‌شود شمار قابل توجهی از عرفای اسلامی در برابر باز بودن گفت وگوی انسان با خداوند ذیل دعا و نیایش که دستور مستقیم رب العالمین در قرآن مجید است باب گفت وگوی خداوند با بشر را نیز تا پایان زندگی وی باز دیده‌اند. این اصطلاح با ورود به حوزه ادبیات عرفانی با ویژگی‌های خاص خود در میراث عارفانی نظیر ابوسعید ابوالخیر، سنایی غزنوی، مولانا و... نمود ادبی یافته است.
خدایار افزود: اگر بخواهیم دیدگاه ابوسعید ابوالخیر را درباره وحی دل و استمرار گفت وگوی خدا با انسان را بررسی کنیم با توجه به نص صریح متن اسرار التوحید به این جمع بندی خواهیم رسید. باور وی به وحی دل و امکان ارتباط بی‌واسطه انسان با خدا در عرش دل، که کیفیت آن بر ما معلوم نیست، سنتی دیرپا در فرهنگ عرفانی بوده است که پیشینه آن به سده دوم و سوم هجری می‌رسد. ابوسعید نیز در همین سنت رشد کرده و بالیده است. این اعتقاد هیچ تضادی با مساله خاتمیت پیامبر اسلام (ص) ندارد و این عارف نیز هرگز ادعای دریافت وحی در معنای مشهور قرآنی آن را نداشته است. دریافت پیام حق از سوی عارف را باید رمزی از پیوند «ولی با مولا و بنده با خدا» دانست که در مجموعه‌ای از مأثورات موجود در کتاب‌های عرفانی ذیل حدیث قدسی «قُربِ نوافل» و الهام قلبی ذیل «حَدَّثنی ق لبی عَن ربّی» از اهل تشیع و تسنن روایت شده است. باور به این سنت هیچ دلیلی بر ادعای پیامبری و دریافت وحی نیست و اگر از کسانی با توسل به این مضمون گفتار و رفتاری ثبت شده است باید در شمار شطحیات عارفانه گذاشت یا به رمز تأویل کرد.
وی به کتاب «اسرارالتوحید» اشاره کرد و گفت: در میان کتاب‌های نگاشته شده به نثر فارسی سه کتاب بسیار معروف است: اسرارالتوحید، تذکره الاولیاء و گلستان سعدی. محبوبیت کتاب اسرارالتوحید برای آن است که چگونگی زیستن به نسل امروز را آموزش می‌دهد یعنی پرهیز از خودخواهی و کمک به هم‌نوع که از اهمیت بسزایی برخوردار است. ابوسعید بر این اعتقاد بود که انسان باید برای پرهیز از خودخواهی، ابتدا از خود برای رواج این اندیشه شروع کند.
وی عنوان کرد: «محمد بن منور» از نوادگان ابوسعید ابوالخیر در کتاب اسرارالتوحید بیان می‌کند که ابوسعید هیچ وقت از کلمه «من» استفاده نکرد و همیشه از کلمه «ایشان» استفاده می‌کرد. مگر همه این جنگ هایی که بوقوع می پیوندد چیزی جز خودخواهی انسان است. تمام تلاش ابوسعید این بود که خودخواهی را از انسان دور کند.
استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس در پایان، اظهار داشت: درست است که از نظر ابوسعید ابوالخیر، انسان اشرف مخلوقات و جانشین خدا بر روی زمین است اما نکته برجسته تعلیمات این پیر مهنه در آن است که راز سلامت، کرامت و عظمت انسان را در به یکسو نهادن خودخواهی انسان می‌دانست. او باور داشت که اگر خودخواهی از انسان به کنار برود، صلح و صفا و دوستی برقرار می‌شود.